Wpis zaktualizowany w dniu 5 grudnia 2023 r.
Obowiązek zbadania zdolności kredytowej
Bank ma publicznoprawny obowiązek zbadania zdolności kredytowej osoby wnioskującej o udzielnie kredytu (zob. art. 70 pr. bank.). Konsekwencją tego obowiązku jest m.in. odmowa udzielenia kredytu, w przypadku uznania przez bank, że osoba, która złożyła wniosek kredytowy, nie ma zdolności kredytowej. Ustawodawca w regulacji art. 70a pr. bank. zapewnia tej osobie uzyskanie informacji zwrotnej, co może jej pomóc w uzyskaniu kredytu w razie ponownego złożenia wniosku kredytowego.
Podstawa prawna obowiązku przekazania wyjaśnienia dotyczącego dokonanej oceny zdolności kredytowej
Według art. 70a ust. 1 pr. bank. banki i inne instytucje ustawowo upoważnione do udzielania kredytów na wniosek osoby fizycznej, prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, o ile posiada zdolność prawną, ubiegającej się o kredyt przekazują, w formie pisemnej, wyjaśnienie dotyczące dokonanej przez siebie oceny zdolności kredytowej wnioskującego.
Jakie podmioty, oprócz banku, mają obowiązek przekazania wyjaśnienia dotyczącego dokonanej oceny zdolności kredytowej?
W art. 70a ust. 1 pr. bank. jest mowa o banku i chodzi tu o bank krajowy. Natomiast „innymi instytucjami ustawowo upoważnionymi do udzielania kredytów” są spółdzielcze kasy oszczędnościowo – kredytowe. Ponadto obowiązek przewidziany w art. 70 pr. bank. dotyczy banków zagranicznych działających w Polsce poprzez oddział oraz instytucji kredytowych działających w Polsce poprzez oddział lub transgranicznie. Co ciekawe, do art. 70 ust. 1 - 2 pr. bank. odsyła (na zasadzie „odpowiedniego stosowania”) art. 10 ust. 2 ustawy o kredycie konsumenckim (według którego jeżeli kredytodawca odmówi konsumentowi udzielenia kredytu konsumenckiego przepisy art. 70a ust. 1 - 2 pr. bank. stosuje się odpowiednio). W ten sposób ustawodawca poszerzył zakres podmiotowy stosowania przepisów art. 70a ust. 1 i 2 pr. bank. oraz dodanych we wrześniu 2023 r. ustępów 1a, 1b, 1c i 1d do kredytodawców w rozumieniu art. 5 pkt 2 ustawy o kredycie konsumenckim, a także do ich klientów – konsumentów, którzy ubiegają się o zawarcie z kredytodawcą umowy kredytu konsumenckiego.
Czy wyjaśnienie dotyczące dokonanej oceny zdolności kredytowej może zostać przekazane z własnej inicjatywy banku, skok lub kredytodawcy w rozumieniu ustawy o kredycie konsumenckim?
Wyjaśnienie dotyczące dokonanej oceny zdolności kredytowej jest przekazywane na wniosek, tak więc bank (oraz inne instytucje zobowiązane na podstawie art. 70a pr. bank.) nie mogą przekazać takiego wyjaśnienia ze swojej inicjatywy, bez wniosku.
Kto może wystąpić z wnioskiem o wyjaśnienie dokonanej oceny zdolności kredytowej?
Katalog podmiotów, które mogą wystąpić z wnioskiem o wyjaśnienie odpowiada katalogowi podmiotów, które mogą być stroną umowy o kredyt bankowy oraz szerzej – umowy o kredyt konsumencki w rozumieniu ustawy o kredycie konsumenckim. Ponadto z wnioskiem o przekazanie wyjaśnienia może wystąpić przedsiębiorca ubiegający się o pożyczkę pieniężną.
Forma i treść wyjaśnienia dokonanej oceny zdolności kredytowej
Wyjaśnienie powinno zostać przekazane w formie pisemnej. Nie ma przeszkód w stosowaniu tu przez banki art. 7 ust. 3 pr. bank..
Wyjaśnienie, jak stanowi art. 70a ust. 2 pr. bank., obejmuje informacje na temat czynników, w tym danych osobowych wnioskującego, które miały wpływ na dokonaną ocenę zdolności kredytowej.
Według UKNF „przekazywane informacje nie mogą mieć charakteru ogólnych stwierdzeń (kategorii danych) bez wskazania konkretnych i szczegółowych danych o wnioskującym oraz jego sytuacji finansowej, które miały wpływ na podjętą przez kredytodawcę decyzję kredytową (pismo UKNF z dnia 21.07.2020 r. Komunikat w sprawie realizacji przez banki i inne instytucje ustawowo upoważnione do udzielania kredytów prawa wnioskującego o kredyt do uzyskania wyjaśnień na temat dokonanej oceny zdolności kredytowej ).
Nieodpłatność wyjaśnienia dokonanej oceny zdolności kredytowej
W art. 70a ust. 1 pr. bank. nie wskazano wprost, że wyjaśnienie jest udzielane nieodpłatnie (a np. w art. 10 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim wyraźnie zaznaczono, że informacja o wynikach sprawdzenia w bazach danych jest bezpłatna). Należy jednak przyjąć brak odpłatności za przekazanie wyjaśnienia osobie, która nie jest przedsiębiorcą.
W przypadku przedsiębiorców bank i inna instytucja ustawowo upoważniona do udzielania kredytów może pobierać opłatę za sporządzenie wyjaśnienia, przy czym wysokość opłaty powinna być odpowiednia do wysokości kredytu (art. 70a ust. 3 pr. bank.). Natomiast według art. 70a ust. 4 pr. bank., przepisy ust. 1-3 stosuje się odpowiednio do przedsiębiorcy ubiegającego się o pożyczkę pieniężną.
Obowiązek pouczenia o prawie do złożenia wniosku o wyjaśnienie dokonanej oceny zdolności kredytowej
Od 29 września 2023 r. obowiązują nowe, dodane do art. 70a pr. bank. ustępy 1a i 1b. Wynika, z nich, że bank oraz spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe, przekazując informację o dokonanej ocenie zdolności kredytowej, mają obowiązek pouczyć osobę ubiegającą się o kredyt o prawie do złożenia wniosku o wyjaśnienie dokonanej oceny zdolności kredytowej. Pouczenie to musi być sformułowane w jasny i zrozumiały dla klienta sposób oraz przekazane mu na trwałym nośniku (wiadomość mailowa nie spełnia warunku trwałego nośnika, ale np. większość dużych banków w Polsce ma już wdrożone odpowiednie rozwiązania techniczne, aby komunikaty wysyłane do klienta w ramach bankowości elektronicznej spełniały takie warunki).
Terminy na złożenie wniosku o wyjaśnienie dokonanej oceny zdolności kredytowej oraz na udzielenie wyjaśnienia
Ponadto ustawodawca dodał do art. 70a pr. bank. nowe ustępy 1c i 1d, również obowiązujące od 29 września 2023 r. W nowym ustępie 1c zakreślono klientowi banku i skok termin na złożenie wniosku o wyjaśnienie dokonanej oceny zdolności kredytowej. Termin ten wynosi 1 rok od otrzymania przez klienta oceny zdolności kredytowej. Z kolei bank lub skok powinien udzielić wyjaśnienia niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 30 dni od otrzymania wniosku (nowy ust. 1d).
Jak to wyżej już zaznaczono, a co warto ponownie przypomnieć, ze względu na art. 10 ust. 2 ustawy o kredycie konsumenckim, nowe ust. 1a, 1b, 1c i 1d artykułu 70a pr. bank. mają zastosowanie do kredytodawców udzielających kredytów konsumenckich (a więc przede wszystkim do instytucji pożyczkowych). Na przykład, jeżeli instytucja pożyczkowa odmówiła pożyczki konsumentowi (tj. kredytu konsumenckiego w rozumieniu ustawy o kredycie konsumenckim), to powinna go pouczyć o prawie do złożenia wniosku o wyjaśnienie dokonanej przez siebie oceny zdolności kredytowej a pouczenie to powinno zostać sformułowane w sposób jasny i zrozumiały oraz przekazane na trwałym nośniku.
Związek pomiędzy art. 70a i art. 105a ust. 1a pr. bank.
Dodać tu także należy, że postanowienia art. 70a ust. 1 - 2 pr. bank. pozostają w ścisłym związku z art. 105a ust. 1a pr. bank, według którego m.in. banki oraz inne instytucje ustawowo upoważnione do udzielania kredytów, a także instytucje pożyczkowe mogą, w celu oceny zdolności kredytowej i analizy ryzyka kredytowego, podejmować decyzje, opierając się wyłącznie na zautomatyzowanym przetwarzaniu, w tym profilowaniu, danych osobowych - również stanowiących tajemnicę bankową - pod warunkiem zapewnienia osobie, której dotyczy decyzja podejmowana w sposób zautomatyzowany, prawa do otrzymania stosownych wyjaśnień co do podstaw podjętej decyzji, do uzyskania interwencji ludzkiej w celu podjęcia ponownej decyzji oraz do wyrażenia własnego stanowiska. Dodatkowo, od 29 września 2023 r. przepisy art. 70a ust. 1-3 pr. bank. stosuje się odpowiednio do udzielania wyjaśnień w przypadku dokonywania oceny zdolności kredytowej i analizy ryzyka kredytowego opartych wyłącznie na zautomatyzowanym przetwarzaniu, w tym profilowaniu danych osobowych, o którym mowa w art. 105a ust. 1a pr. bank. (nowy ustęp 3 art. 70a pr. bank.).
Więcej o art. 70a pr. bank. można się dowiedzieć z komentarza do ustawy Prawo bankowe, który został opublikowany w systemie informacji prawniczej Legalis.
Jeżeli potrzebujesz pomocy prawnej, napisz: kancelaria@witoldsrokosz.pl