Art. 3. 1. Celem kas jest gromadzenie środków pieniężnych wyłącznie swoich członków, udzielanie im pożyczek i kredytów, przeprowadzanie na ich zlecenie rozliczeń finansowych oraz pośredniczenie przy zawieraniu umów ubezpieczenia na zasadach określonych w ustawie z dnia 22 maja 2003 r. o pośrednictwie ubezpieczeniowym (Dz. U. Nr 124, poz. 1154, z późn. zm.). 2. Do rozliczeń, o których mowa w ust. 1, stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (Dz. U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665, z późn. zm.) o bankowych rozliczeniach pieniężnych. I. Artykuł 3 ust. 1 u.s.k.o.k. 2009 decyduje o specyfice spółdzielczych kas oszczędnościowo – kredytowych, czyli o tym, że są to instytucje depozytowo – kredytowe, które podobnie jak banki wykonują działalność bankową. Przyjmowanie środków pieniężnych od ludności i udzielanie kredytów (oraz pożyczek) jest charakterystyczną cechą działalności bankowej (więcej zob. W. Srokosz, Pojęcie działalności bankowej w prawie polskim, „Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego” 2006, Nr 12). Jest to również podstawowy element definicyjny instytucji kredytowej. Według art. 4 pkt 1 dyrektywy 2006/48/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 14 czerwca 2006 r. dotyczącej podejmowania i prowadzenia działalności przez instytucje kredytowej (Dz. Urz. WE L 177 z 30.06.2006 ze zm.) instytucja kredytowa to podmiot gospodarczy (przedsiębiorstwo – ang. undertaking), którego działalność polega na przyjmowaniu depozytów lub innych funduszy podlegających zwrotowi od ludności oraz na przyznawaniu kredytów na swój własny rachunek. Jednak art. 2 dyrektywy 2006/48/WE wprost stanowi, że do polskich spółdzielczych kas oszczędnościowo - kredytowych dyrektywa ta nie ma zastosowania. Kasy „gromadzą środki pieniężne” a zatem niewątpliwie wykonują działalność depozytową w rozumieniu art. 4 pkt 1 dyrektywy 2006/48/WE oraz pkt 1 załącznika do tej dyrektywy. Nie powinno również budzić wątpliwości, że pomimo zastrzeżenia możliwości przyjmowania środków pieniężnych pod tytułem zwrotnym wyłącznie od ich członków, kasy przyjmują te środki „od ludności”. II. Kasy gromadząc środki pieniężne wyłącznie swoich członków, udzielając im pożyczek i kredytów oraz przeprowadzając na ich zlecenie rozliczenia finansowe wykonują czynności bankowe zastrzeżone dla banków wskazane w art. 5 ust. 1 pkt 1, 3 i 6 pr. bank (z wyjątkiem udzielania pożyczek pieniężnych – czynność ta nie jest zastrzeżona wyłącznie dla banków i została wymieniona w art. 5 ust. 2 pkt 1 pr. bank.). Nie naruszają jednakże w ten sposób art. 5 ust. 4 pr. bank. zgodnie z którym działalność gospodarcza, której przedmiotem są czynności, o których mowa w ust. 1, może być wykonywana wyłącznie przez banki, z zastrzeżeniem ust. 5. Według art. 5 ust. 5 pr. bank. jednostki organizacyjne inne niż banki mogą wykonywać czynności, o których mowa w ust. 1, jeżeli przepisy odrębnych ustaw uprawniają je do tego. Takim przepisem jest art. 3 u.s.k.o.k. 2009. II. Kasy gromadzą środków pieniężne pod tytułem zwrotnym od ich członków na dwa sposoby. Po pierwsze przyjmując wkłady członkowskie (art. 12 u.s.k.o.k. 2009), a po drugie, przede wszystkim, przyjmując wkłady oszczędnościowe, które są zapisywane na imiennym rachunku członka kasy (art. 28 u.s.k.o.k. 2009). III. Zgodnie z art. 732 k.c. przepisy kodeksu cywilnego dotyczące umowy rachunku bankowego zawarte w tytule XX (art. 725–733 k.c.) stosuje się odpowiednio również do rachunków prowadzonych przez spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe. Przepisy art. 725–733 k.c. mają odpowiednie zastosowanie wyłącznie do rachunków prowadzonych dla wkładów oszczędnościowych (w rozumieniu art. 28 u.s.k.o.k. 2009) i nie mają zastosowania do rachunków wkładów członkowskich (o których mowa w art. 12 u.s.k.o.k. 2009). IV. Przepisy zawarte w u.s.k.o.k. 2009 dotyczące udzielania przez kasy kredytów i pożyczek należy podzielić na dwie grupy. Pierwsza grupa przepisów stanowi normy ostrożnościowe (art. 30 - 32 u.s.k.o.k. 2009), a druga grupa dotyczy cywilnoprawnych aspektów udzielania kredytów i pożyczek (art. 29 i 36 u.s.k.o.k. 2009). V. Zgodnie z art. 36 ust. 3 u.s.k.o.k. 2009 do umów o kredyt konsumencki zawieranych przez kasy stosuje się przepisy ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz. U. Nr 126, poz. 715, Nr 165, poz. 984 i Nr 201, poz. 1181, dalej u.k.k.). Podobnie stanowi art. 2 u.k.k., według którego u.k.k. stosuje się także do umów o kredyt konsumencki, który spółdzielcza kasa oszczędnościowo – kredytowa w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia swojemu członkowi. VI. Spółdzielcza kasa oszczędnościowo – kredytowa może być, zgodnie z art. 4 ust. 2 pkt 9 ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych (Dz. U.z z 2011 r., Nr 199, poz. 1175 ze zm. – nazywaną dalej u.u.p.) dostawcą usług płatniczych „w zakresie w jakim odrębne przepisy uprawniają” ją do świadczenia usług płatniczych. Takie „odrębne przepisy” zawiera niewątpliwie art. 3 ust. 1 i 2 ustawy. Na podstawie art. 3 ust. 1 ustawy kasa może przeprowadzać na zlecenie wyłącznie swoich członków rozliczenia finansowe, a ustęp 2 tego artykułu precyzuje, że do tych rozliczeń odpowiednio stosuje się przepisy ustawy Prawo bankowe o bankowych rozliczeniach pieniężnych. Chodzi tu zatem o rozliczenia gotówkowe przeprowadzane za pomocą czeku gotówkowego lub przez wpłatę gotówki na rachunek wierzyciela (art. 63 ust. 2 pr. bank.) oraz o rozliczenia bezgotówkowe, w tym w szczególności przeprowadzane poleceniem przelewu, poleceniem zapłaty, czekiem rozrachunkowym i kartą płatniczą (art. 63 ust. 3 pr. bank.) Jednocześnie przeprowadzanie bezgotówkowych rozliczeń pieniężnych (z wyjątkiem czeków rozrachunkowych) mieści się w przedmiotowym zakresie ustawy o usługach płatniczych, gdyż w istocie oznacza przeprowadzanie transakcji płatniczych w rozumieniu tej ustawy, w szczególności chodzi tutaj o polecenie przelewu, zapłaty oraz składanie zleceń płatniczych z wykorzystaniem kart płatniczych. Tak więc rachunek oszczędnościowy prowadzony przez kasę i służący do przeprowadzania „rozliczeń finansowych”, ze względu na treść art. 2 pkt 25 u.u.p. (zawierającego definicję rachunku płatniczego), musi zostać uznany za rachunek płatniczy a umowa o prowadzenie takiego rachunku zawarta ze SKOK powinna być kwalifikowana jako umowa ramowa w rozumieniu art. 2 pkt 31 u.u.p. VII. Według art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o pośrednictwie ubezpieczeniowym (Dz. U. z 2003 r., Nr 124, poz. 1154 ze zm., dalej u.p.u.) pośrednictwo ubezpieczeniowe polega na wykonywaniu przez pośrednika za wynagrodzeniem czynności faktycznych lub czynności prawnych związanych z zawieraniem lub wykonywaniem umów ubezpieczenia. Przepis art. 2 ust. 2 u.p.u. brzmi jednoznacznie: pośrednictwo ubezpieczeniowe może być wykonywane wyłącznie przez agentów ubezpieczeniowych oraz brokerów ubezpieczeniowych, z zastrzeżeniem art. 3 (postanowienia art. 3 u.p.u. na pewno nie znajdą zastosowania do kas). Stąd też kasy nie mogą działać jako nieokreślony pośrednik ubezpieczeniowy – muszą zostać zakwalifikowane jako agent ubezpieczeniowy. Kasy zawierają umowy agencyjne z zakładami ubezpieczeń i wykonują w ich imieniu lub na ich rzecz wszystkie lub niektóre czynności agencyjne wskazane w art. 4 pkt 1 u.p.u., czyli: pozyskują klientów, wykonują czynności przygotowawcze zmierzające do zawierania umów ubezpieczenia, zawierają umowy ubezpieczenia, uczestniczą w administrowaniu i wykonywaniu umów ubezpieczenia (także w sprawach o odszkodowanie), organizują i nadzorują czynności agencyjne. VIII. Artykuł 3 u.s.k.o.k 2009 stanowi tzw. normę ostrożnościową, ponieważ ogranicza dopuszczalny zakres działalności kas, po to aby zapewnić bezpieczeństwo wkładów członków kas. Spółdzielcze kasy oszczędnościowo – kredytowe nie mogą wykonywać innej działalności aniżeli ta, która została wskazana w art. 3 u.s.k.o.k. 2009.
