Ochrona konsumenta realizowana przez prawo konsumenckie polega przede wszystkim na zapewnieniu konsumentowi odpowiedniej informacji o usłudze (produkcie, towarze), tak aby mógł on dokonać w pełni świadomego wyboru. Nie inaczej jest w przypadku ustawy o kredycie konsumenckim (implementującej na zasadzie harmonizacji pełnej postanowienia dyrektywy 2008/48/WE), której podstawowym celem jest zapewnienie, że konsument, zawierając umowę o kredyt konsumencki, otrzyma wszystkie niezbędne informacje konieczne do świadomego i odpowiedzialnego zaciągnięcia kredytu. Cel ten jest realizowany przede wszystkim przez nałożenie na kredytodawcę szeregu obowiązków informacyjnych, szczegółowo określonych przez ustawę. Co jednak jeżeli kredytodawca nie realizuje tych obowiązków ? Nakładanie obowiązków bez zagrożenia sankcją za ich niewykonywanie nie ma większego sensu. Rozumiejąc to ustawodawca przewidział w art. 45 ustawy o kredycie konsumenckim (u.k.k.) tzw. sankcję kredytu darmowego. Według ustępu 1 tego artykułu „w przypadku naruszenia przez kredytodawcę art. 29 ust. 1, art. 30 ust. 1 pkt 1-8, 10, 11, 14-17 i art. 31-33, konsument, po złożeniu kredytodawcy pisemnego oświadczenia, zwraca kredyt bez odsetek i innych kosztów kredytu należnych kredytodawcy w terminie i w sposób ustalony w umowie.” Zatem konsument ma prawo zwrócić kredyt bez odsetek i innych kosztów należnych kredytodawcy (ale zwraca koszty osób trzecich i ponosi koszty ustanowienia zabezpieczenia kredytu przewidziane w umowie) jeżeli złożył kredytodawcy stosowne pisemne oświadczenie a kredytodawca nie wykonał jednego z obowiązków przewidzianych w przepisach wskazanych w art. 45 ust. 1 u.k.k., czyli : - zawarł z konsumentem umowę w innej formie aniżeli forma pisemna (chyba że odrębne przepisy względem u.k.k. przewidują inną szczególną formę); - pomimo treści art. 30 ust. 1 u.k.k. umowa o kredyt konsumencki nie określa (z zastrzeżeniem art. 31-33 u.k.k.) : a) imienia, nazwiska i adresu konsumenta oraz imienia, nazwiska (nazwy) i adresu (siedziby) kredytodawcy i pośrednika kredytowego; b) rodzaju kredytu; c) czasu obowiązywania umowy; d) całkowitej kwotę kredytu; e) terminów i sposobu wypłaty kredytu; f) stopy oprocentowania kredytu oraz warunki jego zmiany z podaniem indeksu lub stopy referencyjnej, o ile ma zastosowanie do pierwotnej stopy oprocentowania kredytu; jeżeli umowa o kredyt konsumencki przewiduje różne stopy oprocentowania, informacje te podaje się dla wszystkich stosowanych stóp procentowych w danym okresie obowiązywania umowy; g) rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania oraz całkowitej kwoty do zapłaty przez konsumenta ustaloną w dniu zawarcia umowy o kredyt konsumencki wraz z podaniem wszystkich założeń przyjętych do jej obliczenia; h) zasad i terminów spłaty kredytu, w szczególności kolejności zaliczania rat kredytu konsumenckiego na poczet należności kredytodawcy, w tym informację o prawie, o którym mowa w art. 37 ust. 1; i) informacji o innych kosztach, które konsument zobowiązany jest ponieść w związku z umową o kredyt konsumencki, w szczególności opłatach, prowizjach, marżach oraz kosztach usług dodatkowych, jeżeli są znane kredytodawcy, oraz warunki na jakich koszty te mogą ulec zmianie; j) rocznej stopy oprocentowania zadłużenia przeterminowanego, warunki jej zmiany oraz ewentualne inne opłaty z tytułu zaległości w spłacie kredytu; k) sposobu zabezpieczenia i ubezpieczenia spłaty kredytu, jeżeli umowa je przewiduje; l) terminu, sposobu i skutków odstąpienia konsumenta od umowy, obowiązek zwrotu przez konsumenta udostępnionego przez kredytodawcę kredytu oraz odsetek zgodnie z rozdziałem 5, a także kwotę odsetek należnych w stosunku dziennym; m) prawa konsumenta do spłaty kredytu przed terminem; m) informacji o prawie kredytodawcy do zastrzeżenia w umowie prowizji za dokonanie spłaty kredytu przed terminem i zasady ustalenia wysokości tej prowizji; - umowa o kredyt wiązany lub w formie odroczonej płatności nie zawiera opisu towaru lub usługi i ceny nabycia towaru lub usługi (co ma odpowiednio zastosowanie do umowy o kredyt konsumencki przeznaczonego na nabycie określonego prawa); - umowa o kredyt konsumencki w rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym podlegającego spłacie na żądanie lub w terminie nie zawiera a) danych określonych w art. 30 ust. 1 pkt 1-3, 5, 6 i 15; b) limitu kredytu; c) całkowitej kwoty do zapłaty przez konsumenta; d) informacji o możliwości żądania w dowolnym momencie spłaty pełnej kwoty kredytu przez konsumenta; e) informacji o opłatach stosowanych od chwili zawarcia umowy oraz warunkach ich zmiany. - umowa o kredyt konsumencki przewidująca odroczenie płatności lub zmianę sposobu spłaty w przypadku gdy konsument jest w zwłoce w związku ze spłatą zadłużenia wynikającego z umowy o kredyt nie zawiera : a) danych określonych w art. 30 ust. 1 pkt 1-8, 11, 16 i 17; b) opisu towaru lub usługi; c) ceny nabycia towaru lub usługi. Jeżeli kredytodawca w umowie nie określił zasad i terminów spłaty kredytu, konsument zwraca kredyt w równych ratach, płatnych co miesiąc, od dnia zawarcia umowy (art. 45 ust. 2 u.k.k.), w terminie 5 lat w przypadku kredytów konsumenckich do wysokości 80.000 zł lub 10 lat w przypadku kredytów konsumenckich powyżej kwoty 80.000 zł (graniczną kwotą dla kredytów konsumenckich jest 255.550 zł) – zob. art. 45 ust. 2 i 3 u.k.k. Należy jednak pamiętać, że wynikające z art. 45 ust. 1 u.k.k. prawo do zwrotu kwoty kredytu wygasa po upływie roku od dnia wykonania umowy (art. 45 ust. 5 u.k.k.).
