Obowiązek powiadomienia dostawcy usług płatniczych o stwierdzonych nieautoryzowanych, niewykonanych lub nienależycie wykonanych transakcjach płatniczych
Dostawcą usług płatniczych jest np. bank, spółdzielcza kasa oszczędnościowo – kredytowa, czy krajowa instytucja płatnicza. Z kolei rachunek bankowy lub rachunek imienny członka spółdzielczej kasy oszczędnościowo – kredytowej wykorzystywany do wykonywania transakcji płatniczych jest kwalifikowany jako rachunek płatniczy. Rachunek bankowy, który służy do wykonywania transakcji płatniczych to najczęściej popularny ROR (rachunek oszczędnościowo – rozliczeniowy) lub rachunek rozliczeniowy prowadzony dla przedsiębiorców.
Na posiadaczu rachunku płatniczego ciąży obowiązek niezwłocznego powiadomienia dostawcy usług płatniczych o stwierdzonych nieautoryzowanych, niewykonanych lub nienależycie wykonanych transakcjach płatniczych (art. 44 ust. 1 ustawy o usługach płatniczych). Na przykład ten obowiązek dotyczy posiadacza bankowego rachunku oszczędnościowo – rozliczeniowego lub bankowego rachunku rozliczeniowego dla przedsiębiorców, posiadacza imiennego rachunku w spółdzielczej kasy oszczędnościowo – kredytowej, który to rachunek jest wykorzystywany do wykonywania transakcji płatniczych, czy posiadacza rachunku płatniczego w instytucji płatniczej.
Termin na powiadomienie dostawcy usług płatniczych o stwierdzonych nieautoryzowanych, niewykonanych lub nienależycie wykonanych transakcjach płatniczych
Użytkownik usług płatniczych (czyli np. posiadacz rachunku oszczędnościowo – rozliczeniowego lub rozliczeniowego) powinien powiadomić dostawcę usług płatniczych o stwierdzonych nieautoryzowanych, niewykonanych lub nienależycie wykonanych transakcjach płatniczych niezwłocznie, a najpóźniej w terminie 13 miesięcy od dnia obciążenia rachunku płatniczego albo od dnia, w którym transakcja miała być wykonana (art. 44 ust. 2 ustawy o usługach płatniczych). Ten niespotykany w polskim prawie termin jest konsekwencją implementowania postanowień art. 71 dyrektywy 2015/2366 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 25 listopada 2015 r. w sprawie usług płatniczych (Payment Services Directive 2 - PSD2).
Należy podkreślić, że dostawca usług płatniczych może uzgodnić z użytkownikiem, który nie jest konsumentem, inny termin dla powiadomienia dostawcy o stwierdzonych nieautoryzowanych, niewykonanych lub nienależycie wykonanych transakcjach płatniczych (zob. art. 33 ustawy o usługach płatniczych). Stąd przedsiębiorcy mogą w swoich umowach z dostawcą usług płatniczych mieć przewidziany dla dokonania takiego zawiadomienia termin krótszy od 13 miesięcy.
Powiadomienie dostawcy usług płatniczych o stwierdzonych nieautoryzowanych, niewykonanych lub nienależycie wykonanych transakcjach płatniczych jako reklamacja
Powiadomienie dostawcy przez użytkownika o stwierdzonych nieautoryzowanych, niewykonanych lub nienależycie wykonanych transakcjach płatniczych należy zakwalifikować jako reklamację w rozumieniu art. 15a ustawy o usługach płatniczych a w przypadku osób fizycznych - w rozumieniu ustawy o rozpatrywaniu reklamacji przez podmioty rynku finansowego, o rzeczniku finansowym i o funduszu edukacji finansowej.
W odniesieniu do użytkowników będących osobami fizycznymi przepisy artykułu 15a ustawy o usługach płatniczych modyfikują regulację zawartą w ustawie o rozpatrywaniu reklamacji przez podmioty rynku finansowego (wynika to wprost z brzemienia art. 15b ustawy o usługach płatniczych). Kwestia relacji obu ustaw i stosowania procedury reklamacyjnej nie jest prosta i wykracza poza ramy wpisu na blog. Co do zasady, należy przyjąć, że dostawca usług płatniczych powinien udzielić odpowiedzi na takie powiadomienie w terminie 15 dni roboczych od jego otrzymania (a nie, w odniesieniu do użytkowników będących osobami fizycznymi, w terminie 30 dni przewidzianym w art. 6 ustawy o rozpatrywaniu reklamacji przez podmioty rynku finansowego).
Odpowiedź dostawcy usług płatniczych na reklamację może przybrać postać papierową lub może zostać udzielona na trwałym nośniku informacji (po wcześniejszym uzgodnieniu z użytkownikiem). Jeżeli dany przypadek jest „szczególnie skomplikowany”, co uniemożliwia rozpatrzenie reklamacji i udzielenie odpowiedzi we wspomnianym 15-dniowym terminie, dostawca usług płatniczych ma obowiązek w terminie 15 dni roboczych wyjaśnić przyczynę opóźnienia, wskazać okoliczności, które muszą zostać ustalone w celu rozpatrzenia sprawy oraz określić przewidywany termin rozpatrzenia reklamacji i udzielenia odpowiedzi, nie dłuższy niż 35 dni roboczych od dnia otrzymania reklamacji.
Konsekwencje braku powiadomienia w terminie dostawcy usług płatniczych o stwierdzonych nieautoryzowanych, niewykonanych lub nienależycie wykonanych transakcjach płatniczych
Jeżeli użytkownik nie powiadomi dostawcy o stwierdzonych nieautoryzowanych, niewykonanych lub nienależycie wykonanych transakcji płatniczych w terminie 13 miesięcy od dnia obciążenia rachunku płatniczego albo od dnia, w którym transakcja miała być wykonana (w przypadku przedsiębiorców, jak to wskazano wyżej, termin ten może być krótszy), roszczenia użytkownika względem dostawcy z tytułu tych transakcji płatniczych wygasają. Nie chodzi tu o przedawnienie roszczeń, lecz o skutek dalej idący – o wygaśnięcie roszczeń. W praktyce zatem konsekwencje niezachowania terminu 13 miesięcznego są niezwykle istotne dla użytkownika i dostawcy usług płatniczych. Dostawca nie będzie odpowiadać za nienależyte wykonanie transakcji płatniczej (np. nieterminowe wykonanie transakcji lub w niewłaściwej kwocie), niewykonanie transakcji płatniczej (np. niezrealizowanie przelewu) lub wykonanie transakcji płatniczej bez autoryzacji. Z kolei użytkownik traci możliwość skutecznego dochodzenia roszczeń. W razie sporu sądowego Sąd z urzędu uwzględni wygaśnięcie roszczeń, ponieważ wygaśnięcie roszczeń użytkownika do dostawcy, o których mowa w art. 44 ust. 2 ustawy o usługach płatniczych, następuje ex lege.
Kiedy, pomimo braku powiadomienia w terminie dostawcy usług płatniczych o stwierdzonych nieautoryzowanych, niewykonanych lub nienależycie wykonanych transakcjach płatniczych, roszczenia użytkownika względem dostawcy nie wygasną?
W art. 71 ust. 1 dyrektywy PSD2 zastrzeżono, że 13-miesięcznego terminu nie stosuje się, jeżeli dostawca usług płatniczych nie dostarczył lub nie udostępnił informacji o danej transakcji zgodnie z tytułem III tej dyrektywy. Odpowiednią regulację w prawie polskim zawiera art. 44 ust. 4 ustawy o usługach płatniczych, według którego ust. 2 tego artykułu (przewidującego wygaśnięcie roszczeń z tytułu nieautoryzowanych, niewykonanych lub nienależycie wykonanych transakcji płatniczych po upływie 13 miesięcy) nie stosuje się, w przypadku gdy dostawca nie udostępnił informacji o transakcji płatniczej zgodnie z przepisami działu II (zatytułowanego: „Obowiązki informacyjne w zakresie świadczenia usług płatniczych”).