Schemat płatniczy to pojęcie, które w praktyce ma bardzo niejasne granice. Z reguły nie określa się w ten sposób konkretnych urządzeń służących do dokonywania płatności. Pojęcie to czasami odnosi się do całego kompleksu urządzeń oraz zasad i procedur, dzięki którym możliwe jest dokonywanie płatności, przy czym często dotyczy ono tylko zasad, procedur i wytycznych. To ostatnie ujęcie jest najbliższe podejściu unijnego ustawodawcy, który jednakże wyraźnie próbuje odróżniać schemat płatniczy (płatności) od systemu płatności, podczas gdy Ekonomia i praktyka niezbyt zważają tego rodzaju rozróżnienie. W prawie Unii Europejskiej schemat płatniczy (schemat płatności) został zdefiniowany art. 2 pkt 7 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady 260/2012 z dnia 14 marca 2012 r. ustanawiającego wymogi techniczne i handlowe w odniesieniu do poleceń przelewu i poleceń zapłaty w euro. Według tej regulacji schemat płatniczy (schemat płatności) oznacza jednolity zbiór zasad, praktyk, standardów lub wytycznych wdrożeniowych uzgodnionych przez dostawców usług płatniczych w odniesieniu do wykonywania płatności w całej Unii i w państwach członkowskich, który jest odrębny od wszelkiej infrastruktury lub wszelkich systemów płatności, które umożliwiają jego stosowanie. Ponadto występuje węższa zakresowo definicja systemu kart płatniczych zawarta w art. 2 pkt 16 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady 2015/751 z dnia 29 kwietnia 2015 r. w sprawie opłat interchange w odniesieniu do transakcji płatniczych realizowanych w oparciu o kartę. Zgodnie z tą definicją „system kart płatniczych” oznacza jednolity zbiór zasad, praktyk, standardów lub wytycznych wykonawczych dotyczących przeprowadzania transakcji płatniczych realizowanych w oparciu o kartę, który to zbiór jest odrębny od wszelkiej infrastruktury lub wszelkich systemów płatności, które umożliwiają jego funkcjonowanie, i który obejmuje określony organ, organizację lub podmiot odpowiedzialne za podejmowanie decyzji i funkcjonowanie tego systemu (chodzi tu np. o system kartowy Visa International, American Express). Pojęcie systemu kart płatniczych jest z kolei wykorzystane w jeszcze węższych definicjach czterostronnego i trójstronnego systemu kart płatniczych (art. 2 pkt 17 i 18 rozporządzenia 2015/751). Na marginesie warto zauważyć, że na poziomie prawa unijnego nie zdołano ustrzec się przed określeniem kartowego schematu płatniczego (płatności) jako „systemu”. Polski ustawodawca, w celu dostosowania polskiego prawa do postanowień rozporządzenia 2015/751 wprowadził nowe pojęcie schematu płatniczego, nowelizując ustawę o usługach płatniczych (ustawą z dnia 30 listopada 2016 r. o zmianie ustawy o usługach płatniczych oraz niektórych innych ustaw, Dz. U. z 2016 r., poz. 1997, dalej: nowelizacja). Dodał mianowicie do art. 2 u.u.p. nowy pkt 26a, zgodnie z którym schemat płatniczy jest to zbiór zasad przeprowadzania transakcji płatniczych, wydawania i akceptowania przez dostawców usług płatniczych instrumentów płatniczych i przetwarzania transakcji płatniczych wykonywanych przy użyciu instrumentów płatniczych oraz system kart płatniczych (chodzi tu o system kart płatniczych w rozumieniu art. 2 pkt 16 Rozporządzenia 2015/751). Tak więc polska definicja obejmuje dwa rodzaje schematów płatniczych – kartowe oraz niekartowe (np. schematem niekartowym jest schemat mPay, czy też schemat M-PESA). Należy podkreślić, że schemat płatniczy to tylko pewien zbiór zasad (przy czym praktyki, standardy, wytyczne to także zasady). Konieczne jest jednak odróżnienie zbioru zasad składających się na schemat płatniczy od zasad funkcjonowania schematu płatniczego (wymienionych w katalogu art. 132zp u.u.p). Podmiot (w tym organ lub organizacja) określający zasady funkcjonowania schematu płatniczego oraz odpowiedzialny za podejmowanie decyzji dotyczących funkcjonowania schematu płatniczego to organizacja płatnicza (zob. dodany nowelizacją do art. 2 nowy pkt 19c u.u.p.). Oczywiście organizacją płatniczą jest również organizacja kartowa, czyli podmiot, w tym określony organ lub organizacja oraz podmiot, o którym mowa w art. 2 pkt 16 rozporządzenia 2015/751, określający zasady funkcjonowania systemu kart płatniczych oraz odpowiedzialny za podejmowanie decyzji dotyczących funkcjonowania systemu kart płatniczych (nowy pkt 19b w art. 2 u.u.p.). Wraz z pojęciem schematu płatniczego nowelizacja wprowadziła do ustawy o usługach płatniczych nowy rodzaj publicznoprawnego nadzoru finansowego – nadzór nad funkcjonowaniem schematów płatniczych, który jest wykonywany przez Prezesa NBP. Więcej na temat tego nowego nadzoru wkrótce w Monitorze Prawa Bankowego.
