Aktualna wersja tego artykułu (na listopad 2023 r.) jest dostępna tu.
Od lat czynnością bankową zastrzeżoną wyłącznie dla banków nie jest wydawanie pieniądza elektronicznego, lecz wydawanie instrumentu pieniądza elektronicznego (zob. art. 5 ust. 1 pkt 6a pr. bank.), tj. urządzenia elektronicznego na którym przechowywany jest pieniądz elektroniczny. Czyli wydawać instrument pieniądza elektronicznego mogą wyłącznie banki i ewentualnie inne podmioty, którym wyraźnie zezwala na to ustawa. Ustawodawca zapewne zakłada, że nie może zajść sytuacja, iż jeden podmiot emituje pieniądz elektroniczny, a inny podmiot wydaje instrument pieniądza elektronicznego do tego pieniądza. Czas pokaże. Zgodnie z definicją instytucji pieniądza elektronicznego, która jak na razie jest nadal zawarta w ustawie o elektronicznych instrumentach płatniczych (a która wkrótce zostanie istotnie zmieniona i przeniesiona do ustawy o usługach płatniczych) instytucja pieniądza elektronicznego to inna niż bank osoba prawna, utworzoną i działającą na podstawie zezwolenia właściwych władz lub przepisów prawa, której przedmiotem działania jest prowadzenie we własnym imieniu i na własny rachunek działalności polegającej na wydawaniu do dyspozycji i wykupie pieniądza elektronicznego oraz rozliczanie transakcji dokonywanych przy użyciu instrumentów pieniądza elektronicznego. Charakterystyczny element definicji instytucji pieniądza elektronicznego, jakim jest wydawanie pieniądza elektronicznego, występuje również w definicji zawartej w art. 2 pkt 1 dyrektywy 2009/110/EC, zgodnie z którą instytucja pieniądza elektronicznego to osoba prawna, której udzielono zezwolenia na emisję pieniądza elektronicznego na podstawie tytułu II. Czyli, aby legalnie i zgodnie z prawem emitować pieniądz elektroniczny, należy mieć zezwolenie na utworzenie instytucji pieniądza elektronicznego, czy też raczej zezwolenie na prowadzenie działalności w charakterze instytucji pieniądza elektronicznego (ustawodawca nie jest tutaj w pełni konsekwentny), albo też działać jako bank. Ustawa wyraźnie nie zakazuje emitowania pieniądza elektronicznego innym podmiotom aniżeli instytucje pieniądza elektronicznego. Tak więc obecnie wydawać w Polsce instrument pieniądza elektronicznego mogą wyłącznie banki, instytucje pieniądza elektronicznego z siedzibą w RP oraz zagraniczne instytucje pieniądza elektronicznego i ich oddziały (a także instytucje kredytowe działające w Polsce transgranicznie lub przez oddział). Kwestia dopuszczalności emisji pieniądza elektronicznego jest nadal mocno kontrowersyjna. Jak widać obecna regulacja dotycząca działalności polegającej na emisji pieniądza elektronicznego jest daleka od doskonałości. Projektowana nowelizacja ustawy o usługach płatniczych, która niedawno została przyjęta przez Radę Ministrów, implementując z dużym opóźnieniem dyrektywę 2009/110/WE, poszerzy katalog podmiotów, które mogą emitować pieniądz elektroniczny. W ślad za dyrektywą zostanie wprowadzone pojęcie wydawcy pieniądza elektronicznego. Tym samym w końcu będzie wiadomo, kto, co do zasady, może wydawać pieniądz elektroniczny. Wydawcą pieniądza elektronicznego będzie : 1) bank krajowy w rozumieniu art. 4 ust. 1 pkt 1 ustawy – Prawo bankowe; 2) oddział banku zagranicznego w rozumieniu art. 4 ust. 1 pkt 20 ustawy – Prawo bankowe; 3) instytucja kredytowa w rozumieniu art. 4 ust. 1 pkt 17 ustawy – Prawo bankowe i odpowiednio oddział instytucji kredytowej w rozumieniu art. 4 ust. 1 pkt 18 ustawy – Prawo bankowe; 4) instytucja pieniądza elektronicznego; 5) instytucja płatnicza; 6) Europejski Bank Centralny, Narodowy Bank Polski, zwany dalej „NBP”, oraz bank centralny innego państwa członkowskiego – gdy nie działają w charakterze władz monetarnych lub organów administracji publicznej; 7) organ administracji publicznej; 8) oddział zagranicznej instytucji pieniądza elektronicznego; 9) oddział podmiotu świadczącego w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie członkowskim, zgodnie z prawem tego państwa, pocztowe usługi płatnicze, uprawnionego zgodnie z prawem tego państwa do wydawania pieniądza elektronicznego oraz Poczta Polska Spółka Akcyjna w zakresie, w jakim odrębne przepisy uprawniająją do wydawania pieniądza elektronicznego; 10) kasa oszczędnościowo-kredytowa w zakresie, w jakim odrębne przepisy uprawniają ją do wydawania pieniądza elektronicznego (chodzi tu o ustawę o skok 2009, która zostanie odpowiednio znowelizowana). W ustawie ma znaleźć się wyraźne zastrzeżenie, że „działalność w zakresie wydawania pieniądza elektronicznego i jego wykupu może być wykonywana wyłącznie przez wydawców pieniądza elektronicznego”. Zmieni się także definicja krajowej instytucji pieniądza elektronicznego – będzie to „osobę prawna, która zgodnie z art. 132a ust. l uzyskała zezwolenie na prowadzenie działalności w charakterze instytucji pieniądza elektronicznego”. Według art. 132a ust. 1 u.u.p. (w razie nowelizacji) „wydawanie pieniądza elektronicznego oraz świadczenie usług płatniczych w charakterze krajowej instytucji pieniądza elektronicznego wymaga uzyskania zezwolenia KNF.” Taki szeroki katalog podmiotów, które mogą wydawać pieniądz elektroniczny niewątpliwie przyczyni się do jego spopularyzowania. Analiza tego katalogu wymaga zresztą osobnej i bardziej poważnej analizy, aniżeli wpis na blogu. Niemniej jednak, tu i teraz, na gorąco, nasuwają mi się dwie refleksje. Pierwsza jest taka, że dla przedsiębiorcy, który nie ma kapitału, a mimo to zamierza emitować pieniądz elektroniczny, chyba najprościej będzie utworzyć SKOK w celu emitowania pieniądza elektronicznego, gdyż spółdzielcze kasy oszczędnościowo – kredytowe nie mają żadnych ustawowych wymogów co do kapitału założycielskiego. Niemniej pamiętać należy, że taki pieniądz elektroniczny będzie mógł być emitowany wyłącznie na rzecz członków kasy, co niewątpliwie stanowi istotne ograniczenie (ale czy np. przedsiębiorca, który przyjmuje zapłatę za towar i usługi w pieniądzu elektronicznym też musi być członkiem kasy ?). I po drugie – zastanawia, czy umocowanie do wydawania pieniądza elektronicznego instytucji płatniczych jest w pełni zgodne z dyrektywą 2009/110/WE. Instytucja płatnicza nie została wymieniona w art. 1 ust. 1 dyrektywy 2009/110/WE, który zawiera katalog emitentów pieniądza elektronicznego. Projektodawca jednak zastosował wyłączenie fakultatywne przewidziane w art. 9 dyrektywy 2009/110/WE. To z tego przepisu wynikają ograniczenia, które zostaną nałożone na instytucje płatniczą emitującą pieniądz elektroniczny (np. wymóg aby średnia wartość pieniądza elektronicznego pozostająca w obiegu nie przekraczała kwoty 5 milionów euro). Z całą pewnością zagadnienie to warte jest głębszej analizy.