Nowa ustawa o ochronie sygnalistów - stara dyrektywa w sprawie osób zgłaszających naruszenia prawa
Ustawa z dnia 14 czerwca 2024 r. o ochronie sygnalistów (Dz. U. z 2024 r., poz. 928; dalej u.o.s.) wejdzie w życie w dniu 25 września 2024 r. Ustawa ta ma na celu implementowanie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii (Dz.U. L 305 z 26.11.2019, str. 17—56, ze zm.), która ustanawia wspólne minimalne normy ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii m.in. dotyczące usług, produktów i rynków finansowych oraz zapobiegania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu.
Istniejące sektorowe regulacje dotyczące ochrony sygnalistów
Jak dotąd stosowanie przez poszczególne rodzaje instytucji finansowych w szerokim znaczeniu przepisów sektorowych (tj. w zakresie sektorów rynku finansowego) dotyczących ochrony sygnalistów nie zależało wprost od ilości pracowników danej instytucji (zob. np. dla banków - art. 9 ust. 2a – 2b ustawy Prawo bankowe, czy dla firm inwestycyjnych - art. 83a ust 1a ustawy o obrocie instrumentami finansowymi). Podobnie stosownie przepisów ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy dotyczących zgłaszania naruszeń przez sygnalistów do podmiotów obowiązanych nie jest uzależnione do ilości osób zatrudnionych (zob. art. 53 ust. 1 tej ustawy).
Generalna zasada uzależnienia stosowania ustawy o ochronie sygnalistów od ilości zatrudnionych osób
Natomiast, co do zasady, stosowanie przepisów ustawy o ochrony sygnalistów dotyczących zgłoszeń wewnętrznych (rozdział III) do instytucji finansowych w szerokim znaczeniu jest uzależnione od ilości osób wykonujących na rzecz takiej instytucji pracę zarobkową oraz od tego, czy działalność instytucji w zakresie usług, produktów i rynków finansowych oraz przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu jest objęta zakresem stosowania aktów prawnych Unii Europejskiej wymienionych w części I.B i II załącznika do dyrektywy 2019/1937. Otóż według art. 23 ustawy o ochronie sygnalistów przepisy rozdziału III dotyczącego zgłoszeń wewnętrznych stosuje się do podmiotu prawnego, na rzecz którego, według stanu na dzień 1 stycznia lub 1 lipca danego roku, wykonuje pracę zarobkową co najmniej 50 osób, przy czym do tej liczby 50 osób wlicza się pracowników w przeliczeniu na pełne etaty lub osoby świadczące pracę za wynagrodzeniem na innej podstawie niż stosunek pracy, jeżeli nie zatrudniają do tego rodzaju pracy innych osób, niezależnie od podstawy zatrudnienia.
Wyjątek od zasady uzależnienia stosowania ustawy o ochronie sygnalistów od ilości zatrudnionych osób
Wspomniany próg 50 osób nie ma zastosowania do podmiotu prawnego wykonującego działalność w zakresie usług, produktów i rynków finansowych oraz przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, bezpieczeństwa transportu i ochrony środowiska, objętych zakresem stosowania aktów prawnych Unii Europejskiej wymienionych w części I.B i II załącznika do dyrektywy 2019/1937. Tym samym rozdział III ustawy o ochronie sygnalistów znajdzie zastosowanie także do niewielkich instytucji finansowych w szerokim znaczeniu, na rzecz których pracę zarobkową wykonuje mniej niż 50 osób i które nie są objęte sektorową regulacją dotyczącą anonimowego zgłaszania naruszeń, np. do spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych, instytucji płatniczych, instytucji pożyczkowych, czy kantorów kryptowalutowych.